Sơn son thếp vàng là gì? Quy trình 3 bước thực hiện

Sơn son thếp vàng là thuật ngữ đã có từ lâu đời, phổ biến ở miền Bắc nước ta. Trong tín ngưỡng tâm linh của người Việt, sơn son thếp vàng mang ý nghĩa cao quý, là nét văn hóa ấn tượng, độc đáo. Cùng Mai Vàng Rồng Việt tìm hiểu về sơn son thếp vàng cũng như quy trình để tạo ra các sản phẩm cao cấp.

Khái niệm sơn son thếp vàng

Không chỉ ở Việt Nam, sơn son thếp vàng là một trong những nghề truyền thống của nhiều quốc gia trên thế giới, đặc biệt ở các quốc gia châu Á như Trung Quốc, Đài Loan, Thái Lan, Hàn Quốc,.... Ở Việt Nam, ta có thể nhìn thấy những món đồ sơn son thếp vàng ở những không gian tâm linh như: chùa, đình, phủ, nhà thờ tổ,...

Sơn son thếp vàng là một trong những kỹ thuật phổ biến trong chế tác vật phẩm tâm linh như đồ thờ, tượng Phật. Cùng với những kỹ thuật như đục, tạc, chạm, khắc thì sơn son thếp vàng là khâu quan trọng cuối cùng để tạo nên một sản phẩm hoàn chỉnh. Không chỉ làm nổi bật lên vẻ đẹp, uy nghi và sang trọng mà còn gia tăng độ bền của món đồ theo thời gian.

Sơn son thếp vàng đòi hỏi nghệ nhân phải có kỹ thuật cực kỳ cao và sự tâm huyết. Ngoài ra, người thợ cần hiểu rõ cả kiến thức xây dựng và kiến thức mỹ thuật để đảm bảo tính thẩm mỹ và phong cách của các thời kỳ lịch sử. Tại miền Bắc, làng nghề Sơn Đồng là nơi duy nhất hiện nay còn lưu giữ các phương pháp truyền thống.

Những món đồ sơn son thếp vàng thường là những vật phẩm tâm linh, xuất hiện ở không gian trang trọng, uy nghiêm

Sơn son

Sơn được sử dụng được chế ra từ nhựa cây son trên rừng. Sau khi lấy nhựa sơn từ cây, cần để nguyên từ 3 - 4 tháng cho sơn lắng xuống tạo ra nhiều lớp khác nhau. Mỗi lớp sơn sẽ được sử dụng với mục đích khác nhau. Trong đó, lớp lỏng trên cùng có màu nâu, thường được gọi là sơn mặt dầu là lớp sơn tốt nhất. Dù thếp vàng làm nổi bật vẻ đẹp cho món đồ nhưng khâu sơn son lại đặc biệt quan trọng và phức tạp hơn rất nhiều.

Hiện nay, do nguồn cây sơn ngoài tự nhiên ngày càng hiếm và có giá thành cao, do đó mà các sản phẩm đồ sơn son thếp vàng sử dụng sơn son tự nhiên rất hiếm và có giá thành cực kỳ cao. Một giải pháp thay thế đó là sử dụng sơn công nghiệp.

Thếp vàng

Thếp vàng là quá trình dán lớp vàng lá, vàng quỳ lên về mặt các vật liệu như gỗ, đá, đồng,... để tạo màu vàng tự nhiên, có ánh kim sang trọng và hút mắt. Nếu vàng được thếp lên lớp sơn ta thì sẽ cho ra màu sắc thay đổi theo từng độ "chín" của sơn.

Sơn son thếp vàng là kỹ thuật vô cùng công phu, đòi hỏi kỹ năng và cả hiểu biết của người thợ

Ý nghĩa của việc thếp vàng

Sơn son thếp vàng có ý nghĩa quan trọng trong văn hóa và truyền thống của nhiều nền văn hóa trên thế giới. Màu đỏ tượng trưng của sinh khí trời đất, con người. Màu vàng gắn liền với giải thoát, cao sang, đặc biệt hơn, vàng kim là màu đại diện của nhà Phật. Sự pha trộn giữa màu đỏ và màu vàng có ý nghĩa cầu thần linh đem sinh khí, sức sống đến cho con người. Cho nên, sơn son thếp vàng mang ý nghĩa cực kỳ cao siêu, nói lên ước vọng của tổ tiên người Việt.

Bên cạnh đó, các món đồ sơn son thếp vàng còn là biểu tượng của giàu có và khẳng định địa vị xã hội (trong xã hội phong kiến xưa); thể hiện sự kính trọng và tôn nghiêm và cũng mang giá trị tâm linh, tín ngưỡng lớn lao.

Khám thờ gỗ sơn son thếp vàng (Niên đại: Thế kỷ XVI) tại đền - chùa Bà Tấm

Bức tượng bằng gỗ sơn thếp có từ thể kỷ 18. Thời Lê, Nguyễn (thế kỷ XVII - đầu thế kỷ XX)

Nét chạm khắc tinh xảo kết hợp màu đỏ của sơn, ánh sáng của vàng tạo nên bức tượng sư tử sinh động, quyền quý (Bảo tàng Lịch sử quốc gia)

Sự quý giá của cổ vật sơn son thếp vàng không chỉ ở tạo hình, ngoài việc làm cho đẹp thì người Việt còn đề cao tính giá trị, lớp sơn son thếp vàng được hiểu rằng “khi vật ấy cũ đi, thậm chí tróc ra từng lớp vẫn thấy ánh vàng bên trong”.

Các nghệ nhân đã đưa vào tác phẩm nét chạm khắc tinh xảo, sự tinh tế với sắc đỏ của sơn, ánh sáng của vàng đan cài với những nét chạm khắc tinh xảo.

Sơn son thếp vàng không chỉ ở tạo hình mà còn ẩn giấu nhiều giá trị và ý nghĩa bên trong

Quy trình chế tác sơn son thếp vàng cực công phu

Sơn son thếp vàng được chia ra làm 2 quá trình riêng biệt. Sau khi sơn son hoàn thành thì mới đến thếp vàng.

Sơn son

Bước 1: Xử lý phần thô, bề mặt của đồ vật
Bước 2: Phủ lên bề mặt lớp sơn dày (thường là bột đá trộn sơn) để chít các vết rạn nứt của tấm gỗ mộc, giúp ngăn chặn sự nứt gãy của gỗ, chống thấm nước, không bị mối mọt. Lớp sơn này được gọi là hom. Tiến hành hom từ 1 - 3 nước sơn cho tới khi đạt yêu cầu, sau đó tiến hành mài và lót thêm 5 - 10 nước sơn cuối. Đây là công đoạn vô cùng phức tạp và mất nhiều thời gian, đòi hỏi nhiều những yêu cầu nghiêm ngặt.
Bước 3: Chờ tới khi tượng đạt yêu cầu. Thời gian lớp sơn đầu tiên đến khi hoàn thiện lớp cuối cùng sẽ mất khoảng 15 ngày (tuy nhiên thời gian khô của các lớp sơn sẽ khác nhau phụ thuộc vào điều kiện thời tiết).
Bước 4: Trước khi mang đi thếp vàng, sản phẩm còn được phết một lớp sơn cầm - lớp sơn cuối để khóa.

Sơn son là kỹ thuật khó, đòi hỏi nghệ nhân có tay nghề cao

Thếp vàng

(Lớp thếp vàng được dát lên phần họa tiết, chạm trổ và chữ):

Bước 1: Để dát vàng lên những pho tượng, người thợ cần dán lá vàng quỳ lên sản phẩm nhưng không được di tay.
Bước 2: Dậm vàng (lau vàng) một cách tỉ mỉ để sản phẩm không bị rạn và mất đi độ bóng.
Dát vàng quỳ hoặc bạc quỳ lên lớp sơn phủ khi còn ướt. Nếu dùng thếp vàng quỳ thì có 2 cách là: phủ sơn (gọi là thếp vàng chín) hoặc không phủ sơn (thếp vàng sống). Thếp vàng chín sẽ có màu đậm hơn, không đẹp như thếp vàng sống nhưng lớp thếp bền bỉ hơn, lâu bay màu. Còn nếu dùng bạc quỳ thì phải phủ sơn ta lên bề mặt bạc quỳ. Khi sơn khô, bạc quỳ ngả màu vàng óng giống như vàng thật.

Thếp vàng mang đến màu sắc rực rỡ, ánh kim bắt mắt và tăng giá trị cho đồ vật

Với những kỹ thuật hom bó, kỹ thuật sơn lót, sơn phủ và chất lượng vàng lá tốt, những sản phẩm sơn son thếp vàng được xử lý kỹ càng sẽ có tuổi thọ rất cao lên tới cả trăm năm.

Thông qua bài viết trên, bạn đã hiểu được sơn son thếp vàng là gì cũng như những giá trị to lớn của các món đồ sơn son thếp vàng. Quý khách hàng có nhu cầu tìm hiểu thêm về những vật phẩm tâm linh, vật phẩm phong thủy mạ vàng 24K cao cấp, vui lòng liên hệ với Mai Vàng Rồng Việt để được tư vấn nhanh nhất!

CÔNG TY CỔ PHẦN MAI VÀNG RỒNG VIỆT

Trụ sở chính và Showroom: Số 45 Nguyễn Hữu Cảnh, Phường 22, Quận Bình Thạnh, TP.HCM
Showroom 2: Số 92-94-96 Nguyễn Huệ, Quận 1, TP. HCM
Hotline: 0909 787 191